Tui dịch nó từ quyển “The Elements of User Experience”, nhưng vì không bỏ vô Google Translate nên sẽ không chính xác từng chữ được, và tui cũng không có ý định dịch hết, mà chỉ chọn những phần đáng chú ý nhất hoặc tóm tắt lại những chương dài. Nếu bạn muốn đọc chi tiết, nên tìm và mua một quyển trên Amazon.

Nói như anh Trãi sếp tui thì cái cảm hứng rất quan trọng. Có nó, bạn có thể thức tận 3h sáng để xem đi xem lại mà vẫn thấy hứng thú. Không có nó, tin tui đi, bắn bỏ cũng đừng hòng bắt bạn đọc.

Theo tui, đoạn này trong sách là quan trọng nhất. Nó không cầm tay chỉ việc cho bạn, nó cũng không nói gì về UX. Nó chỉ kể chuyện và tạo niềm cảm hứng.

OK bắt đầu.

Bất kỳ ai, một lần nào đó trong đời, cũng sẽ gặp tình huống như thế này:

Bạn thức dậy khi mặt trời lên đến con sào, và tự hỏi tại sao đồng hồ báo thức lại không reo. Bạn liếc nhìn đồng hồ và tự nhủ rằng có lẽ chỉ mới 3 giờ mấy sáng thôi. Rồi bạn bật dậy đi tìm cái đồng hồ thứ hai để rồi bạn nhận ra là bạn chỉ còn 10 phút nữa để đi đến chỗ làm.

Bạn bật vội chiếc máy pha cafe (ở đây kể về buổi sáng bên phương Tây, nơi người ta dùng máy “kho” cà phê và tin tui đi, nó nhạt như nước ốc – ngoài lề chút, quay lại câu chuyện) rồi chạy đi mặc đồ. Khi bạn quay lại định “chích” cho mình một liều cafein-duy-trì-sự-sống thì hỡi ôi, chả có giọt cafe nào trong ly cả. Không có thời gian tìm hiểu, bạn phóng như bay ra cửa.

Bạn bị khựng lại một chút khi nhận ra xe bạn cần đổ xăng, cố gắng lết ra trạm xăng, bạn hy vọng tìm được cây nào chấp nhận trả thẻ (Bên này có 2 loại, một là bạn vào trong quầy, bảo thu ngân rằng muốn đổ 4 lít rồi trả tiền cho 4 lít, sau đó thu ngân sẽ bấm máy cho cái trạm nào đó bơm 4 lít cho bạn. Loại thứ hai là bạn đút thẻ vào, đổ nhiêu trả nhiêu. Thường cây xăng nào trả thẻ thì lúc nào cũng có người chọn do tiện lợi hơn.) nhưng thật không hiểu tại sao nó lại không chấp nhận cái thẻ của bạn.

Thế là bạn phải lóc cóc vào quầy thu ngân, rồi xếp hàng chờ tới lượt bởi vì bà cô thu ngân đang lóng ngóng gì đó rất tội nghiệp và chậm chạp.

Rồi bạn phải đi đường vòng vì kẹt xe, tất nhiên là xa hơn và tốn thời gian hơn. Và mặc cho mọi cố gắng mà bạn bỏ ra, bạn vẫn trễ giờ đi làm. Bạn cũng đến được chỗ làm, nhưng với một tâm lý cực kỳ giận dữ, cáu bẳn, khó chịu và có vẻ như một ngày làm việc của bạn thực sự đã bị hủy hoại.

Tới lúc này bạn vẫn chưa có ly cafe nào.

(Giải thích một chút: Không biết ở VN có không, nhưng có thể so sánh với một số người nghiện thuốc hay nghiện đọc báo buổi sáng vậy, ở đây nhiều người phải uống cafe sáng mới đi làm được, không là khó chịu vô cùng.)

Vậy câu chuyện trên thì có liên quan gì tới UX?

Nghe có vẻ như nó là một chuỗi sự kiện bất hạnh xui xẻo ập tới vậy, nhưng hãy thử xem lại từ đầu, nhìn thật kỹ vấn đề để rồi biết đâu, chúng ta nhận ra rằng những xui xẻo đó hoàn toàn có thể ngăn ngừa.

Tai nạn: Tai nạn xảy ra do người tài xế phải nhìn xuống tìm nút tắt đài radio, anh ta không tài nào tìm ra được cái nút volume nếu không nhìn xuống. Tai nạn xảy ra làm kẹt xe.

Quầy thu ngân: Cái máy tính tiền với hàng trăm cái nút và những câu báo lỗi khó hiểu như hệ điều hành Windows vậy “Có thể có lỗi xảy ra. Vui lòng thử lại.” Lỗi là lỗi gì? Công việc của bà cô thu ngân sẽ nhanh chóng hơn nếu nút nhấn và các câu báo lỗi thực sự dễ hiểu hơn với một người làm công việc thu ngân như bà.

Cây xăng: Thực ra chỉ cần quay cái thẻ lại là bạn có thể đổ xăng rồi. Sự gấp gáp làm bạn không nhớ ra điều đó. À mà khoan, có phải ai cũng một lần trong đời lúng ta lúng túng khi quẹt thẻ. Tui nói là quẹt chứ không phải đút và khe thẻ nha. Tui không hiểu tại sao các ngân hàng cứ thích làm người dùng phải thử đi thử lại, xoay qua xoay lại 8 lần mới quẹt đúng.

Cái máy pha cafe: Thực ra máy không có hư, chỉ vì bạn chưa nhấn nút pha mà thôi. Bạn gấp quá, bấm một cái, nhưng cái nút quá lỏng nên bật ngược trở lại. Nếu cái máy có một cách nào đó, để khiến bạn biết chắc chắn rằng, bạn đã thực sự bấm nút pha cafe, thì có lẽ bây giờ bạn đã không bực bội đến thế này.

Cái đồng hồ báo thức: Giờ mình tới cái nguyên nhân có thể nói là vô cùng quan trọng, chính nó, tại nó không reo mà mình không thức dậy đúng giờ. Nó không reo vì đồng hồ đã bị đặt lại sai giờ. Nó bị đặt lại giờ vì tối qua con mèo của bạn đạp lên cái nút. (Đừng cười, chính tác giả cuốn sách nói ổng từng bị một lần rồi.) Chỉ cần để cái nút reset xuống bên hông hay đằng sau lưng cái đồng hồ, thì có lẽ mọi khó khăn và bực dọc của ngày hôm nay đã không đến với bạn.

Tóm gọn lại, mọi điều xui xẻo ở phía trên hoàn toàn có thể được ngăn chặn, nếu như họ thiết kế sản phẩm hay dịch vụ khác đi một chút. Tất cả những ví dụ trên nhằm thể hiện một cái nhìn sơ khởi về User Experience: Những trải nghiệm/kinh nghiệm mà sản phẩm/dịch vụ đó tạo ra cho người dùng trong thế giới thật.